İzmir Osmanlı Piyangosu

Bu bilgiler, esas itibarıyla, İzmir 9 Eylül Üniversitesi Atatürk Enstitüsü öğretim elemanlarından Gülnaz Koyuncu'nun Tarih ve Toplum dergisinin 107'inci (Kasım 1992) sayısında çıkan" İzmir Sanayi Mektebi Piyangosu" başlıklı yazısından alınmıştır.

Osmanlı Devletinin son otuzbeş yılında İzmir' de düzenlenen piyangolar beş döneme ayrılarak incelenebilir.

I. 1887 yılı başlarında İzmir Islahhanesi' ne yardım ve hapishanede bir sanayihane inşası için, Defterdar Kadri Bey Padişahtan izin alarak bir piyango düzenleme girişiminde bulunmuştur. 1889 Şubatında yine Islahhane yararına bir eşya piyangosu tertip edilmiş ve ödül olarak Islahhane mamulatından değerine göre 15 sınıf eşya konulmuştur. Birinci ikramiye 15.500 kuruş kıymetindedir. Piyango 28 Nisan 1889'da valinin huzuronda çekilmiştir. Herbiri bir çeyreklik (yani Mecidiye çeyreği, 5 kuruş) altı büyük kupürden oluşan altı bin bilet satıldığı hesaplanmaktadır.

II. Vali Halil Rıfat Paşa Padişah II. Abdülhamid' den izin alarak, yine Islahhane yararına, 14 Mart 1890' da başlamak üzere 12 aylık nakit para ödüllü bir sınıf piyangosu tesis etmiştir.

Toplam ikramiye 7.100 lira, bilet fiyatı 12 Mecidiyedir. İzmir'de 1890'lı yıllarda yine Sanayi Mektebi yararına bir takım eşya piyangoları düzenlenmiştir.

III. 1899 yılı sonlarında Vali Kamil Paşanın izniyle yedişer keşideli tertipler halinde ve nakit para ödüllü "İzmir Hamidiye Sanayi Mektebi Piyangosu" oluşturulmuştur. Piyangonun düzenlenmesi için Mordehey Levi ve Benyamin Devidas adlı Yahudi sarraflara imtiyaz verilmiş ve hizmetlerine karşılık, karın yüzde 15' i Sanayi Mektebine ayrıldıktan sonra üst tarafının onlara bırakılması kabul edilmiştir. 1906 başlarında XII'nci tertibin ilk keşidesi yapıldıktan sonra, bir irade-i seniye ile her türlü piyangonun yamsıra, İzmir Piyangosu da yasaklanmıştır. Izmir Piyangosu, altı yıl süren bu döneminde bütün ülkeye yayılmış ve Selanik vb. gibi merkezlerde benzeri girişimleri için örnek olmuştur. 1906-9 arasında ise ülkede nakit piyangosu olarak yalnız Ziraat Bankası'nın düzenlediği piyango kalmıştır.

IV. İkinci Meşrutiyet döneminde, 31 Mart' tan sonra, Mekteb-i Sanayi Nazırı Ferik İsmail Fazıl Paşa tarafindan yeni bir piyango dizisi başlatılmıştır. Bu kere "İzmir Osmanlı Sanayi Mektebi (daha sonra: ve Mekatib-i Umumiye ) / Menfaatine" mahsus olduğu ilan edilen piyango beş tertip devam etmiştir. Toplam bilet sayısı 4.500 ile başlamış, 15.000' e ve 28.000'e çıkmıştır. Gelirin yüzde 62 'si ikramiye olarak dağıtılmakta, Müteahhit ve kolektör Mordehay Levi yüzde 25' i almakta, yüzde 13 de vilayete kalmaktadır.

V. "izmir Osmanlı Piyangosu" 1914 Haziranında yeniden canlandırılmıştır. Bu dönem hakkında bir bilgiye sahip değiliz.